مؤسسه تحقیقات بین‌المللی تاسماهیان دریای خزر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، رشت، ایران
چکیده
ماهیان خاویاری از قدیمیترین ماهیانی هستند که به طور گسترده در نیم‌کره شمالی پراکنش داشته و بسیاری از گونههای آن به دلیل تخریب زیستگاه و صید بی‌رویه در معرض خطر انقراض قرار گرفتهاند. احداث سدها در مسیر رودخانههای مهم باعث از بین رفتن بسترهای تخمریزی ماهیان خاویاری گردید و به این دلیل نیاز به ساخت مراکز تکثیر و بازسازی ذخایر ماهیان خاویاری در طی سالهای 1940-1930 شد. طی سالهای ۱۹۸۰- ۱۹۵۵ تعداد ۱۱ مرکز تکثیر و پرورش بچه ماهیان خاویاری در نواحی دریای کاسپین احداث گردید. در دههی 1980 سالیانه بیش از 130 میلیون بچهماهی 3-1 گرمی برای تقویت ذخایر ماهیان خاویاری، رهاسازی میگردید. اما متأسفانه در سال 2017 تعداد بچهماهیان رهاسازی شده توسط کشورهای حاشیه دریای خزر (به غیر از ایران) به 1/45 میلیون قطعه رسید. در ایران نیز 6 مرکز تکثیر و بازسازی با مساحت حدود 500 هکتار از سال 1352 مشغول تکثیر و رهاسازی بچه ماهیان خاویاری به دریای کاسپین میباشند و از 6/2 میلیون قطعه در سال 1352 به 5/24 میلیون قطعه در سال 1377 رسید و پس از آن با یک روند نزولی به 9/2 میلیون قطعه در سال 1398 کاهش پیدا کرد. بنابراین بکارگیری راهکارهای اساسی بهبود وضعیت ذخایر و حفاظت از ماهیان خاویاری، جلوگیری از صید غیرقانی و غیرمجاز به خصوص ماهیان جوان، ایجاد مناطق حفاظت شده ساحلی-دریایی، پارکهای ملی، بانکهای ژن زنده و یاختهها (اسپرم و تخمک)، تکثیر مصنوعی مولدین وحشی و نیز ارتقاء راندمان تکثیر (به روز رسانی تأسیسات و افزایش دانش فنی و علمی کارشناسان)، توسعه آبزیپروری و همکاریهای همه جانبه کشورهای حاشیه دریای کاسپین با توجه به مهاجر بودن این ماهیان، امری اجتنابناپذیر است.
)