استفاده از ترکیبات آنتی‌اکسیدانی در تغذیه و نگهداری محصولات ماهیان با تأکید بر ماهیان خاویاری

آنتی­اکسیدان­ها کاربردهای مختلفی در صنایع شیلاتی دارند. از جمله می­توان به افزودن آنها به جیره غذایی ماهیان برای افزایش مدت ماندگاری آنها، فرآوری فیله، گوشت ماهیان و غیره اشاره نمود. آنتی­اکسیدان­ها مواد شیمیایی هستند که از موجود زنده در مقابل تأثیر منفی رادیکال­های آزاد حفاظت نموده، و برای جلوگیری از بروز مشکلات اکسیداسیون در جیره­ها استفاده می‌شوند. یک مولکول آنتی‌اکسیدانی قادر به کند کردن یا جلوگیری از اکسیداسیون بوده، و عمدتاً به عنوان کاهش‌دهنده استرس در تغذیه ماهی و همچنین برای جلوگیری از فساد چربی در جیره غذایی ماهی استفاده می‌شود. اصطلاح "آنتی‌اکسیدان" عمدتاً برای دو گروه مختلف از مواد مورد استفاده قرار می­گیرند. مواد شیمیایی صنعتی که برای جلوگیری از اکسیداسیون به محصولات غذایی افزوده شده، و مواد شیمیایی طبیعی که در بافت‌های بدن و مواد غذایی یافت شده، و اثرات مفیدی بر سلامتی دارند. آنتی­اکسیدان­های طبیعی گروه وسیعی از ترکیبات (مانند روغن‌ها، عصاره‌ها و ویتامین­های A، C، E و غیره) هستند که اغلب به گیاهان تعلق داشته، و بعنوان محصولات فرعی کشاورزی محسوب می­شوند. آنتی­اکسیدان­های مصنوعی مانند بوتیل هیدروکسی آنیزول (BHA)، بوتیل هیدروکسی تولوئن (BHT) و اتوکسی­کوئین (EQ) برای کنترل فساد در فرآورده­های غذایی به کار می­روند. استفاده از آنتی­اکسیدانهای مصنوعی سبب برخی عوارض کبدی در بعضی از آبزیان مانند میگو می­گردد. در حالیکه استفاده از آنتی­اکسیدان­های طبیعی اثرات مضری بر رشد و شاخص‌های خونی در ماهی نداشته است. افزودن روغن زیتون به عنوان یک آنتی‌اکسیدان طبیعی به میزان 3 درصد و بوتیل هیدروکسی تولوئن (BHT) به عنوان یک آنتی‌اکسیدان مصنوعی به میزان 100 میلی‌گرم در هر کیلوگرم جیره غذایی تاسماهی ایرانی (Acipenser persicus)، و افزودن آنتی‌اکسیدان‌ مصنوعی آستازانتین به میزان 40 میلی‌گرم در هر کیلوگرم جیره غذایی برخی از ماهیان خاویاری توصیه شده است. استفاده از آنتی‌اکسیدان‌ طبیعی اسید اسکوربیک به میزان 5/0 درصد برای افزایش ماندگاری فیله منجمد بسته‌بندی شده تحت خلاء تاسماهی ایرانی پیشنهاد شده است. به دلیل اثرات سودمند آنتی‌اکسیدان‌های طبیعی بر سلامت ماهی و انسان، بهتر است از آنتی‌اکسیدان‌های طبیعی بعنوان جایگزین آنتی­اکسیدان‌های مصنوعی در صنعت آبزی­پروری بویژه ماهیان خاویاری استفاده شود.